Thạch Xá là một xã thuộc huyện Thạch Thất cách thành phố Hà Nội khoảng 25km về phía Tây Bắc. Nơi đây nổi tiếng với món bánh chè Lam Thạch Xá được làm theo phương thức gia truyền của làng nghề truyền thống tại làng đã hơn 100 năm qua. Chỉ với những nguyên liệu mộc mạc đậm chất thôn quê cùng với đôi tay khéo léo của người dân Thạch Xá đã tạo ra hương vị thơm ngon tuyệt vời cho món bánh đặc sản Hà Nội này.

Thạch Xá nổi tiếng với món bánh chè lam Thạch Xá được làm theo phương thức gia truyền. Ảnh: toplisthanoi

Nghề làm chè Lam ở Thạch Xá

Không ai biết nghề làm chè Lam ở Thạch Xá có từ bao giờ và đây có phải là tác phẩm của người địa phương hay được du nhập từ nơi khác đến. Theo các cụ cao tuổi trong làng, thứ bánh thơm ngon này ra đời do lòng thành kính của người dân muốn dâng lên Đức Phật một sản vật địa phương vào mỗi dịp lễ, Tết.

Không ai biết nghề làm chè Lam ở Thạch Xá có từ bao giờ. Ảnh: voso

Nghề làm bánh dân dã này cũng từ đó mà phát triển theo hình thức cha truyền con nối bao đời nay. Vào thế kỷ XV, khi nghĩa quân Lam Sơn qua làng, người dân Thạch Xá đã tặng họ những phong chè lam mang theo làm lương thực dài ngày.

Trước đây người ta không làm nhiều rồi bán khắp nước như bây giờ, mà chỉ làm ít rồi cho vào thúng đi bán các chợ. Ảnh: lozi

Nhưng trước đây người ta không làm nhiều rồi bán khắp nước như bây giờ, mà chỉ làm ít rồi cho vào thúng đi bán các chợ. Xa lắm thì đến phủ Quảng (huyện Ba Vì), phủ Quốc (huyện Quốc Oai) hay Hà Đông, Hà Nội mà thôi.

Chè Lam Thạch Xá, thức quà dân dã của người Hà Thành

Tuy nguyên liệu làm món ăn này thì ở đâu cũng giống nhau với những nguyên liệu đơn giản như nếp cái hoa vàng, mạnh nha, gừng, lạc, vừng và mật mía. Nhưng mỗi nơi lại có những công thức, bí truyền làm bánh khác nhau và chỉ có Thạch Xá mới bộc lộ được hết những hương vị thơm ngon độc đáo của nó.

Tuy nguyên liệu làm bánh ở đâu cũng giống nhau nhưng chỉ khi ăn chè lam Thạch Xá mới cảm nhận được hết vị ngon của món ăn này. Ảnh: shoppee

Để làm được điều đó tất cả là nhờ vào sự khéo léo và kinh nghiệm chọn nguyên liệu của các nghệ nhân nơi đây. Một mẻ chè Lam Thạch Xá thơm ngon, khâu chọn nguyên liệu rất quan trọng. Nếp dùng để làm bánh phải là thứ nếp cái hoa vàng, nếp hương hay nếp nhung hạt già và mẩy, được phơi khô giòn trong nắng váng mật của mùa hạ.

Để làm được điều đó tất cả là nhờ vào sự khéo léo và kinh nghiệm chọn nguyên liệu của các nghệ nhân nơi đây. Ảnh: toplisthanoi

Rồi đem phần nếp ấy vào chảo gang rang vừa lửa, đảo thật khéo, thật đều tay để hạt nở thành những hạt bỏng màu trắng như hoa nhài, trăm ngàn hạt đều tăm tắp như nhau, sau đó lấy hoa bỏng ấy đi xay rồi lọc lấy bột mịn. Mía dùng kéo mật thường là mía de, loại mía nhỏ cây nhưng vị ngọt vừa thanh vừa đậm và rất thơm.

Một mẻ chè lam thơm ngon, khâu chọn nguyên liệu rất quan trọng. Ảnh: cookpad

Gừng thì phải chọn củ già, cạo vỏ luộc chín rồi cắt thật mỏng thì khi nấu mới dẻo và thơm ngon nếu để gừng sống thì mùi gừng sẽ át mất mùi vị của chè lam. Đây cũng là bí quyết của những gia đình có nghề làm chè lam lâu năm.

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu, tiếp đến là công đoạn nấu mật chè. Ảnh: nhipsonghanoi

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu, tiếp đến là công đoạn nấu mật chè. Công đoạn này cũng tỉ mỉ và có yêu cầu cao không kém. Để có được nồi mật đủ độ không non mà cũng không già lửa quá thì đòi hỏi người chế biến phải có kinh nghiệm. Cho mật mía, mạch nha, nước gừng, nước quế vào đun bên bếp lửa vừa và khuấy thật đều tay.

Công đoạn này cũng tỉ mỉ và có yêu cầu cao không kém. Ảnh: 4pn26

Nếu cho quá ít bột thì bánh sẽ dẻo và dính, cho nhiều bột thì bánh rất nhanh cứng. Do đó, công đoạn quan trọng nhất là cho bột và quấy thật nhanh cho đến khi thấy hỗn hợp có màu vàng óng gần như keo, có mùi thơm tổng hợp của quế, của gừng, của mật thì ngư lại rồi cho bột bỏng và lạc vào.

Hỗn hợp này sẽ được đổ lên những chiếc khay đã được trải một lớp bột gạo nếp rang. Khi chè đã nguội hẳn, dùng dao thật sắc cắt ra thành từng thanh nhỏ rồi xoa vào lớp bột gạo để những miếng bánh không bị dính lại với nhau rồi đóng gói. Bánh chè lam đạt yêu cầu phải thơm mùi mật mía, và nếp cái hoa vàng, nồng ấm vị gừng, vị quế, vừa ngọt thanh vừa thoáng chút cay và bùi bùi của lạc xen lẫn.

Khi chè đã nguội hẳn, dùng dao thật sắc cắt ra thành từng thanh nhỏ. Ảnh: vietdown

Ngày nay, theo yêu cầu của thị trường, chè lam được sản xuất quanh năm, nhưng sôi động nhất là vào 2 tháng trước sau Tết Nguyên đán. Bên cạnh đó, người Thạch Xá còn sáng tạo thêm loại chè Lam có thêm thịt rán.

Thịt phải là loại thịt nạc săn chắc, lọc kiệt mỡ rồi mới rán để khi cho vào, bánh chè vẫn dẻo. Nếu không, bánh chè sẽ bị đọng mỡ, nước từ thịt tiết ra sẽ làm bánh chè rất nhanh hỏng.

Bạn có thể thưởng thức món này vào bất kỳ mùa nào trong năm, nhưng ngon nhất vẫn là ngày trời se lạnh bên những chén trà nóng thơm dịu. Ảnh: Indigohomegohome

Bạn có thể thưởng thức món này vào bất kỳ mùa nào trong năm, nhưng ngon nhất vẫn là vào những ngày trời se lạnh bên những chén trà nóng thơm dịu. Cắn một miếng bánh, nhấp một ngụm trà bạn sẽ cảm nhận được cái vị dân dã đậm hồn quê ấy hấp dẫn đến nhường nào.

Trải nghiệm làng nghề làm chè lam truyền thống ở Thạch Xá

Bên cạnh việc thưởng thưởng thức, thì bạn cũng có thể đến tận làng nghề để tìm hiểu về công việc cũng như đời sống của những gia đình làm chè lam Thạch Xá. Có khá nhiều cách để bạn đến làng như xe bus, xe máy hoặc ô tô đều được. Nhưng thuận tiện nhất thì bạn nên đi xe máy.

Bên cạnh việc thưởng thưởng thức, thì bạn cũng có thể đến tận làng nghề để tìm hiểu. Ảnh: Amn hug

Từ trung tâm Hà Nội, bạn đi theo hướng Trần Phú, Kim Mã, Nguyễn Chí Thanh, Trần Duy Hưng và Hầm chui Trung Hòa đến ĐCT08 tại Mễ Trì, sau đó đi thẳng vào ĐCT08 là đến xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất. Sau đó có thể hỏi người dân trong xã để đến làng nghề.

Nếu có dịp du lịch Hà Nội, đừng quên thưởng thức chè Lam Thạch Xá này. Ảnh: wanderlusttips

Trong số các đặc sản của Hà Nội thì bánh chè Lam Thạch Xá được xem là món bánh mang đậm hương vị thôn quê, dân dã mà thơm ngon vô cùng. Nhìn miếng chè lam thơm mộc mạc nhưng được người thợ dành hết tâm trí để chế biến trong từng công đoạn. Nếu có dịp du lịch Hà Nội, đừng quên thưởng thức chè Lam Thạch Xá để có thể cảm nhận được rất rõ cái tình của người làm nghề cũng như hương vị thơm ngon của món bánh ấy.